Als het gaat om de zorg voor ouderen, zijn er grofweg vier oplossingsrichtingen: meer nieuwe professionals, de huidige professionals aan boord houden, efficiënter werken én de zorgvraag terugbrengen, bijvoorbeeld door in te zetten op gezond(er) oud worden. Vanuit het Fontys-programma Ageing Society - waarin Fontys-instituten HRM TP, ICT, Mens en Gezondheid, Paramedisch, Pedagogiek, Sociale studies en Sport samenwerken - onderzochten docent-onderzoekers hoe de praktijk naar die oplossingsrichtingen kijkt. In tien bijeenkomsten met verschillende organisaties rondom de zorg voor ouderen ontstonden gesprekken over deze aspecten. Ook wat er al gebeurt op dit gebied en wat de praktijk verwacht van de samenwerking met het onderwijs kwam in de gesprekken aan bod. De resultaten werkten de docent-onderzoekers uit in conclusies en aanbevelingen. De belangrijkste komen in dit bericht aan bod.
Bruikbare resultaten
Eric Schoenmakers leidde het onderzoek: “De praktijk is zoekende, zo bleek. Vooral het tekort aan personeel is heel urgent. Dat geldt voor organisaties die zich specifiek richten op de zorg voor ouderen, maar ook voor partners om hen heen. Denk maar aan welzijns- en publieke gezondheidsorganisaties. Zij voelen zich allemaal verantwoordelijk, terwijl er geen pasklare oplossingen zijn. Concrete vragen voor onderwijs en onderzoek formuleren is ingewikkeld. Gelukkig leverden de gesprekken heel waardevolle, bruikbare resultaten op voor ons onderwijs en onderzoek.”
‘Nieuwe’ professionals
Er is vooral behoefte aan méér professionals, zoveel is duidelijk. Ontschotting kan helpen, zodat professionals vanuit verschillende achtergronden in de zorg voor ouderen kunnen komen werken. Onderwijs kan daar een rol spelen door meer opleidingsplaatsen te realiseren en ook door in andere niet-zorgopleidingen meer aandacht te besteden aan de problematiek van ouderen. Eventuele toestroom van nieuwe professionals uit die andere opleidingen kan tegelijkertijd ook voor nieuwe vraagstukken zorgen, zo bleek uit de gesprekken. Vooral begeleiding van nieuwe professionals is in praktijk lastig. Er is op dit moment nog weinig instroom van die 'andere professionals'. De praktijk is hier wel in geïnteresseerd, maar weet niet altijd hoe dat praktisch vorm te geven is, bijvoorbeeld als het gaat om de herverdeling van taken met de huidige zorgprofessionals.
Bijscholing, omscholing en ‘opscholing’
Modulaire, wendbare, stapelbare opleidingen en diploma’s die gelden over organisaties en domeinen heen, daar ligt een belangrijke behoefte bij huidige professionals. Het tekort aan mbo-professionals is groter dan het tekort aan hbo-professionals. Daarom is er vooral behoefte aan bijscholing, omscholing en ‘opscholing’ van mbo-professionals, zodat zij hun werk goed kunnen blijven doen en toekomstperspectief blijven zien. Een lerende, veilige, waarderende omgeving is essentieel en daarover zijn veel organisaties ook zelfkritisch. Jonge professionals voelen zich misschien niet altijd veilig genoeg om innovaties of veranderingen voor te stellen. Erkenning en waardering voor ‘anders werken’ ontbreekt soms, vanuit de organisatie en vanuit meer ervaren collega’s. Ook omdat hebben vaak te maken hebben met hoge werkdruk. Meer aandacht voor de eigen gezondheid is dan ook van belang, om te beginnen in de opleiding. Net als aandacht voor hoe je zelf in ontwikkeling blijft en je organisatie in ontwikkeling houdt.
Professionele werkplaatsen en proeftuinen
Met bijscholing en nascholing en met onderzoek wordt Fontys nog niet altijd geassocieerd, zo bleek uit het onderzoek. Ook dat Fontys veel met (zorg)partners in de regio samenwerkt aan innovatieve projecten, is niet zo bekend, bleek uit het onderzoek. Er wordt steeds meer gewerkt met professionele werkplaatsen, samenwerkingsverbanden van studenten, professionals, docenten en burgers in leeromgevingen buiten de campus. Die professionele werkplaatsen worden ingezet voor scholing van studenten én professionals. In de praktijk worden ze vooral nog gezien als werkervaringsplaats voor studenten. De andere kansen worden nog niet of nauwelijks onderkend. Binnen en buiten het programma Ageing Society participeert Fontys in verschillende proeftuinen, waarin nieuwe zorgconcepten worden uitgeprobeerd en waarin multidisciplinair wordt samengewerkt. Fontys neemt daarin veelal de rol van kennispartner op zich: samen met partners leren en het geleerde delen.
Zorgvraag beperken
Een van de manieren om de zorgvraag in te toekomst terug te brengen is door in te zetten op gezond(er) oud worden. Gemakkelijker gezegd dan gedaan. De financiering van dit preventieve veld staat in schril contrast tot de financiering van de reguliere zorg. En geld is niet de enige beperking bij het terugbrengen van de zorgvraag, er is ook behoefte aan meer kennis over gedragsverandering, de sleutel bij gezond en actief ouder worden. Ontschotting is ook hier het toverwoord, samenwerking tussen organisaties is dé manier om meer aandacht te krijgen voor gezond(er) oud worden. Fontys doet dat in de regio bijvoorbeeld als kennispartner in de STAP naar gezonder, een beweging die zich richt op het verbeteren van de gezondheid in de Brainport-regio. Meer dan 80 partnerorganisaties zijn aangesloten: gemeenten, zorg- en welzijnsinstellingen, huisartsengroepen, maar ook zorgverzekeraars, bedrijven en onderwijsinstellingen.
Meer weten of contact?
Het onderzoek naar de rol van onderwijs in de uitdagingen van de ‘ageing society’ is gestart als een initiatief van programma Ageing Society vanuit de samenwerking Mens en Maatschappij. Centre of Expertise (CoE) Health neemt het stokje over en gaat verder met het onderzoek en de resultaten. Wil je meer weten over het onderzoek, neem dan contact op met Eric Schoenmakers.
Publicatie: https://www.fontys.nl/actueel/fontys-onderzoekt-onderwijsuitdagingen-in-ageing-society/, 8 juni 2023
Auteur: Koos de Bie